Programma van het carnaval van Malmedy

Eeuwenoude traditie

Het carnaval van Malmedy is eeuwenoud. In 1459 werd het “Cwarme” of carnaval van Malmedy reeds vermeld in oude geschriften.
Het carnaval zelf strekt zich uit over 4 dagen (zaterdag, zondag, maandag) om te eindigen met de “mardi gras” of vette dinsdag.

Op de donderdagen voorafgaand aan het eigenlijke carnaval (in Malmedy spreken ze van “les p’tites haguètes” of de “kleine maskerades”) heerst er in Malmedy ook al carnavalskoorts. Verklede feestneuzen trekken van café tot café om de draak te steken met de klanten.

De voorbereidingen starten al zo’n 2 tot 3 maanden voor het carnaval: repetities, vervaardigen van kostuums (in functie van het gekozen carnavalsthema). 2 mannenkoren bereiden hun satirische komedies voor (de zogenaamde rollenspellen of “les rôles”) waarbij ze zich laten inspireren door het wedervaren van inwoners van Malmedy. Dit optreden vindt op carnavalsmaandag plaats (in de namiddag).

Het carnaval wordt officieel aangekondigd door de « Grosse Police » (de dikke politie). De burgemeester overhandigt vervolgens de sleutels van de stad aan de “Trouv’lê” of de wethouder van het carnaval.
De grote carnavalsoptocht met meer dan 2000 carnavalisten en de traditionele maskers van de Cwarmê vindt op zondag plaats. Toeschouwers worden in het carnaval van Malmedy vaak betrokken in de festiviteiten, dit gebeurt altijd heel respectvol.

Maandag vinden de rollenspellen plaats, en op vette dinsdag worden de maskers afgedaan en (symbolisch) verbrand tijdens de “Brûlage de la Haguète”, wat meteen het officiële einde van het carnaval inluidt.
Tijdens het carnaval van Malmedy speelt het Waalse dialect een belangrijke rol. Het carnaval van Malmedy valt niet alleen op door zijn mooie, kleurrijke optocht, maar ook door zijn muziek.

Heel typerend en uniek voor de Cwarme is het muzikale karakter. In Malmedy lopen hele veel fanfares mee in de stoet wat het Carnaval zo bijzonder maakt!

Traditionele maskers of personages

Lu Trouv’lê

Kostuum

Hij draagt een broek en een jas van felrood fluweel met een tweekoppige adelaar op de rug, een witte satijnen riem met gouden franjes, een zwarte hoge hoed met rode fluwelen rand, franjes en een takje buxus, witte handschoenen en een trouv’lê, een graanschepje voor brouwers.

Rol

Hij vertegenwoordigt de macht tijdens de vier dagen van de Cwarmê. Zijn trouv’lê, die hij tijdens de openingsceremonie uit handen van de Mayeûr (burgemeester) heeft ontvangen, symboliseert zijn gezag.

Lu Grosse Police

Kostuum

De grosse police draagt een witte broek, een geborduurde blauwe boerenkiel, een rode sjaal met witte stippen, vastgemaakt met een luciferdoosje, witte handschoenen, een zwarte tweepuntige hoed (bicorne) met een kokarde, een sabel over haar schouder en een clabot (handbel). Het kostuum herinnert aan de Franse periode in onze geschiedenis.

Rol

De grosse police verkondigt op zaterdagochtend op verschillende plekken in de stad de opening van het carnaval door heel luid met de handbel – clabot–  te schellen.

Lu Djoupsène

Kostuum

Deze figuur draagt een een masker met een lange haakneus en een witte broek, een wit doek dat hoofd en armen bedekt en in de taille wordt vastgebonden met een witte koord.

Rol

Vroeger mocht deze figuur in deze kleding voedsel stelen uit de huizen. Dit leidde toch heel wat excessen, zodat het masker verboden werd. In de jaren 1920 werden er weer twee toeglaten tot de Cwarme, maar ze moeten altijd met gebonden handen naast de Trouv’lê lopen. Bovendien lopen ze alleen op zaterdag in de stoet mee.

Lu Vèheû

Kostuum

Hij draagt een driekwart fluwelen broek versierd met bouillonné, witte kousen, een wit hemd, een fluwelen halsstrik, een fluwelen bolero met lange mouwen versierd met bouillonné, een Poolse fluwelen muts versierd met bouillonné en versierd met belletjes, een leren schouderriem met 7 belletjes, een zweep met een varkensblaas aan het uiteinde. De dames dragen een rechte, knielange fluwelen rok versierd met bouillonné.

Rol

Deze rol verwijst naar een oud dorpsgebruik toen de jeugd op bunzings, in het Waals vèheû,  joeg. Bunzings drongen soms huizen binnen om voedsel te stelen.

Dit gebruik werd in het carnaval omgedraaid: tijdens de Cwarmê loopt de Vêheû rond en geeft de toeschouwers vriendelijke tikken met een varkensblaas aan het uiteinde van een zweep. De prooi is  jager geworden.

Lu Haguète

Kostuum

Ze draagt een broek (of rok) en een jasje van fluweel in dezelfde kleur, versierd met bouillonné met de tweekoppige adelaar op de rug, een satijnen riem met gouden franjes, een bicorne (tweepuntige hoed) met kleurrijke struisvogelveren, een kap met franjes en een hape-tchâr, een uitvouwbare grijptang waarmee naar “vlees” gegerepen wordt: een vleesgrijper dus.

Rol

Gewapend met haar hape-tchâr grijpt de Haguète de toeschouwers bij hun enkel, vraagt hen op één knie te gaan zitten en eist “vergeving” door het slachtoffer te laten herhalen: “Pardon Haguète, a l’cawe do ramon, dju nu l’frès jamês pus!”  – Vrij vertaald: “Sorry Haguète, ik verdwijn in de schoorsteenrook en je ziet me nooit meer terug!”

Lu Sotê

Kostuum

Hij draagt een witte broek of een broek met kleine ruitjes, een kleurrijke slipjas met lange mouwen waarin lange armen met witte handschoenen zitten, een enorme kleurrijke hoge hoed die tot aan zijn heupen reikt en een grappig gezicht met baard in het midden van zijn lichaam.

Rol

Hij stelt een legendarische dwerg voor die in de grotten van Bévercé woonde.

Hij huppelt onophoudelijk rond en plaagt de toeschouwers met zijn lange armen.

Lu Sâvadje-Cayèt

Kostuum

Hij draagt een zwarte panty en een zwarte ondertrui, een harnas bestaande uit gekleurde of effen gouden of zilveren cayèts (cayèt = stukje hout dat van de bijl van de houthakker viel, houtschilfer, schaafsel), een zwart gezicht, zwarte handschoenen, een zwarte krullenpruik, een diadeem met gekleurde veren, kettingen, armbanden en oorbellen, en een knuppel van schuimrubber.

Rol

De cayèts van de mantel maken bij de minste beweging een opvallend klapperend geluid. Met de knuppel uit schuimrubber brengt de figuur op speelse wijze het kapsel van de toeschouwers in de war.

Lu Sâvadje d’Amêrique

Kostuum

Hij draagt een panty en een huidkleurige of witte shirt, een bolero en een rokje met witte zwanenrand, een witte satijnen riem met franjes, armbanden en kettingen, gekruiste linten rond de kuiten, een masker (al dan niet met flap), een pruik met zwart, steil haar, een diadeem met gekleurde veren, een boog, een pijlkoker en pijlen.

Rol

Deze figuur laat een toeschouwster rondlopen door haar bij de hand te nemen. Daarna wordt ze teruggebracht naar haar oorspronkelijke plek en op elegante wijze begroet.

Lu Hârlikin ou Hârlikène

Kostuum

Hârlikin, mannelijke harlekijn: het kostuum bestaat uit een stof met veelkleurige ruiten of fluweel versierd met bouillonné met 2 punten die eindigen in belletjes. Hij draagt ook belletjes aan zijn polsen en enkels, een witte kraag, een driehoekige riem, een halfmasker (vaak met een snor), een zwarte hoofdtooi, een vilten hoed in bicorne-stijl, een vossenstaart en een sabel.

Hârlikène, vrouwelijke harlekijn: het kostuum bestaat uit een witte panty, een witte tulerok met onderrok, een fluwelen jasje met twee punten afgewerkt met belletjes, belletjes aan de polsen, een kraag, een driehoekige ceintuur, een hoofdtooi, een vilten hoed in bicorne-stijl, een masker en een vossenstaart.

Rol

Masker geïnspireerd op de Comédia dell’Arte.

Deze figuur kietelt het gezicht van de toeschouwers met de vossenstaart die aan zijn bicorne is bevestigd.

Volgens oude traditie leveren de Hârlikins een duel van sierlijke en vaardige gebaren voor de ogen van een mooie dame.

Lu Pièrot ou Pièrète

Kostuum

Pièrot: hij draagt een wijde witte broek en een ruim jasje van wit pilou, versierd met een galon en grote zwarte knopen, een puntmuts versierd met zwarte knopen, een kraag, een witte schoudertas (voor de noten) en een rieten mand (voor de sinaasappels).

Pièrette: zij draagt ofwel dezelfde kleding als Pièrot, waarbij de broek is vervangen door een wijde witte pilou-rok versierd met een galon – versieringsband-, ofwel een rok met ruches van zwarte tule, een kort jasje van wit fluweel, een zwarte kraag met witte rand, een ronde zwarte hoed en een witte rieten mand met zwarte rand.

Rol

Ook dit masker is geïnspireerd op de Comédia dell’Arte.

Deze figuur deelt noten en sinaasappels uit aan het publiek, dat naar hem roept: “Pôve Pièrot ki n’a pus dès djèyes !” (Arme Pierrot die geen noten meer heeft!).

Lu Long-Né

Kostuum

Deze figuur draagt een witte broek, een geborduurde blauwe boerenkiel, een rode sjaal met witte stippen die vastzit met een luciferdoosje, een molenaarsmuts met rode en witte strepen (of blauwe en witte strepen), witte handschoenen, een masker van papier-maché met een lange rode neus en een pijp.

Rol

Groepen van 6 tot 8 Longs-Nés lopen achter elkaar in een rij. Ze kiezen een slachtoffer dat ze volgen en waarvan ze alle handelingen en gebaren nadoen. Als het slachtoffer er genoeg van heeft, neemt hij de Longs-Nés mee naar een café en bieden ze hem een drankje aan. Het staat de persoon vrij om op zijn beurt een drankje te betalen.

Lu Longuès-Brèsses

Kostuum

Deze figuur draagt een kleurrijke slipjas met grote knopen en lange mouwen waarin lange armen zitten, een effen vest, een wit hemd, een witte broek waarvan de zoom van dezelfde stof is als de slipjas, met grote knopen aan de buitenkant van de broek, een witte kraag, een grote vlinderdas, een kleine hoge hoed versierd met een pauwenveer en een gepersonaliseerde kap (of een geschminkt gezicht).

Rol

Met zijn lange armen vermaakt hij zich door het haar van toeschouwers in de war te brengen of de hoed van de ene toeschouwer op het hoofd van een andere te zetten.

Lu Long-Ramon

Kostuum

Hij draagt een kleurrijke slipjas met grote knopen, een effen vest, een wit hemd, een witte broek waarvan de zoom van dezelfde stof is als de slipjas, met grote knopen aan de buitenkant van de broek, een witte kraag, een grote vlinderdas, een kleine hoge hoed versierd met een pauwenveer, een roodharige pruik en een lange ramon (Waals voor borstel): een lange stok met aan het uiteinde een bosje brem.

Rol

Hij loopt alsof hij onverschillig is en gebruikt zijn ramon om het haar van de toeschouwers in de war te brengen, hoeden te laten vallen of de ramen van de bovenverdiepingen te bereiken om de bewoners te verrassen.

Lu Boldjî

Kostuum

Hij draagt een witte broek, een wit jasje met een witte officierskraag, een witte schort, een witte sjaal om zijn nek, een witte koksmuts. Op zijn kostuum zijn pretzels of krakelingen genaaid: 1 op de koksmuts,  1 op de rug,  1 op elke schouder, 3 op de schort: 1 ter hoogte van de buik en 1 ter hoogte van elke knie. De Boldjî heeft dikke wangen, een dikke buik en draagt een panûle, een broodschop met lange steel.

Rol

Met zijn panûle “raakt” hij het achterwerk van de toeschouwsters, zogezegd om het “brood” te wegen. Daarbij zegt hij vanalles in het Waals: vb.  bin cût, bin lèvé: goed gebakken, goed opgekomen.

Lu Cwapî

Kostuum

De Cwapî of schoenmaker draagt een geruite of effen broek, een geruit hemd, een blauwe boerenkiel, een rode sjaal met witte stippen die vastzit met een luciferdoosje, een grote neus met een snor, een rode pruik, een krukje, een potlood, een notitieboekje, een meetlint, eventueel een paar schoenspanners om zijn nek en een koffer met schoenen.

Rol

Om deze rol te spelen, moet men Waals kennen.

Deze figuren (cwapî’s treden met twee of met drie op) kiezen een toeschouwer uit, laten die op hun kruk zitten, nemen de maten op om nieuwe schoenen te maken, passen de nieuwe schoenen aan de voeten van de persoon en vertrekken dan. Dit alles gebeurt uiteraard in het Waals.

De gemaskerde figuren gedragen zich vriendelijk en respectvol tegenover de toeschouwers, die worden uitgenodigd om mee te doen. De personages raken mensen alleen aan met een attribuut.

Lu Trouv’lê, la Grosse Police en les Djoupsènes zijn maskers die voorbehouden zijn aan de Royale Malmédienne.

Russische salade

Tijdens het carnaval is er geen tijd om eten te maken en dus wordt er net vóór de start van de carnavalsperiode Russische salade gemaakt: een stevig gerecht op basis van haringen, rode bieten, selder, uien, aardappelen, hard gekookte eieren, bouillon, varkensgebraad, augurken en eventueel noten. Proporties van de ingrediënten en bereidingswijze variëren van kok(kin) tot kok(kin). Russische salade kan tijdens de carnavalsperiode in elke slagerij van Malmedy en omgeving gekocht worden en is in de koelkast lang houdbaar.

Enregistrer

Enregistrer

Enregistrer